Sot, më 9 qershor 2025, shënojmë 26 vjet nga nënshkrimi i Marrëveshjes Ushtarako-Teknike të Kumanovës, një dokument historik që shënoi fundin e një prej konflikteve më të dhunshme në Ballkan në fund të shekullit të 20-të. Kjo marrëveshje ndërmjet NATO-s dhe Republikës Federale të Jugosllavisë (RFJ) u bë një pikë kthese që detyroi Serbinë të tërhiqte të gjitha forcat e saj policore dhe ushtarake nga Kosova, duke hapur rrugën për një periudhë paqeje dhe administrimi ndërkombëtar në këtë rajon.
Konteksti i Marrëveshjes
Lufta në Kosovë, që zgjati nga viti 1998 deri në vitin 1999, ishte një konflikt i dhunshëm midis forcave serbe dhe Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), që u përshkallëzua në një krizë humanitare dhe politike me pasoja të thella në rajon. Pas dështimit të negociatave paqësore dhe masave diplomatike, NATO nisi një fushatë bombardimesh ajrore kundër objektivave ushtarake serbe më 24 mars 1999, për të ndaluar përndjekjet dhe spastrimin etnik ndaj shqiptarëve të Kosovës.
Pas 78 ditësh bombardimesh intensive dhe presion ndërkombëtar të lartë, palët arritën marrëveshjen e Kumanovës, e cila parashikonte ndërprerjen e konfliktit ushtarak dhe tërheqjen e plotë të forcave serbe nga Kosova.
Përmbajtja dhe Nënshkrimi i Marrëveshjes
Marrëveshja u nënshkrua më 9 qershor 1999 dhe hyri në fuqi më 11 qershor të po atij viti. Në Kumanovë, nënshkruesit kryesorë ishin Michael Jackson, komandanti i parë i Forcës së Sigurisë së Kosovës (KFOR), e vendosur nga NATO për të mbajtur paqen dhe sigurinë në Kosovë, dhe gjenerali Nebojsha Pavkoviq, ish-shefi i Shtabit të Armatës Serbe, i cili më vonë u akuzua për krime lufte dhe gjenocid në Tribunalin Ndërkombëtar të Hagës. Marrëveshja detyronte tërheqjen e menjëhershme të të gjitha forcave ushtarake dhe policore serbe nga territori i Kosovës, duke hapur rrugën për vendosjen e trupave ndërkombëtare paqeruajtëse.
Pasojat dhe Rëndësia Historike
Marrëveshja e Kumanovës ishte vendimtare për kthimin e stabilitetit në Kosovë pas një periudhe të gjatë konflikti dhe dhune. Tërheqja e forcave serbe dhe vendosja e KFOR-it ndërkombëtar sollën një ambient më të sigurt për civilët dhe krijuan kushtet për zhvillimin e institucioneve të Kosovës dhe përparaqitjen e saj në arenën ndërkombëtare.
Në vitet pas marrëveshjes, Kosova kaloi në një fazë të administrimit ndërkombëtar nën drejtimin e Misionit të Administratës së Përkohshme të Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK), ndërsa vazhdoi rrugën drejt pavarësisë së shpallur më 2008.
Megjithatë, sfidat politike, marrëdhëniet me Serbinë dhe çështjet e sigurisë kanë mbetur tema komplekse dhe të ndjeshme, që ende ndikojnë në stabilitetin e rajonit.
Përkujtesë dhe Vlerësim
26 vjet nga Marrëveshja e Kumanovës na kujtojnë rëndësinë e dialogut dhe përpjekjeve ndërkombëtare për paqe dhe drejtësi. Ky dokument historik mbetet një referencë kyçe në memorien kolektive të Kosovës dhe një dëshmi e angazhimit ndërkombëtar për të ndalur konfliktet dhe për të ndërtuar paqe të qëndrueshme.