Pse disa njerëz e kanë kaq të vështirë të falin veten, edhe kur e dinë se kjo është e mirë për shëndetin e tyre mendor? Një studim i ri i është përgjigjur kësaj pyetjeje, raportoi Universiteti Flinders.
Hulumtimi, i botuar në revistën “ Vetja dhe Identiteti” , shqyrtoi përvojat e jetës reale të njerëzve që ndihen të bllokuar dhe kanë ndjenja të forta faji dhe turpi pasi kanë bërë një gabim ose kanë kaluar nëpër një situatë të vështirë.
Studimi shqyrtoi pse disa njerëz e kanë të vështirë të falin veten, duke krahasuar historitë personale të 80 personave që përfundimisht e falën veten me ata që menduan se nuk do ta bënin kurrë. Studimi zbuloi se njerëzit që e kanë të vështirë të falin veten shpesh ndiejnë sikur ngjarja është ende e freskët në kujtimet e tyre, edhe nëse ka ndodhur vite më parë. Ata përshkruan rijetimin e momentit, ndjenjën e bllokimit në të kaluarën dhe luftën me emocione të forta, duke përfshirë fajin, keqardhjen, turpin dhe…
Profesoresha e psikologjisë dhe autorja kryesore e studimit – Lydia Woodyatt – thotë se gjetjet tregojnë se falja e vetes është shumë më komplekse sesa thjesht harresa.
– Të falësh veten nuk do të thotë vetëm të ecësh përpara ose të harrosh atë që ka ndodhur. Njerëzit që e kanë falur veten ende mendojnë herë pas here për ato ngjarje dhe ndonjëherë ende ndiejnë turp ose faj, veçanërisht nëse e gjejnë veten në një situatë që ua kujton atë ngjarje. Dallimi ishte se emocionet ishin shumë më pak intensive dhe më pak të shpeshta, dhe ajo ngjarje nuk i kontrollonte më jetën e tyre – tha Prof. Woodgett.
Hulumtimet kanë treguar se njerëzit që mendonin se kishin zhgënjyer dikë për të cilin kujdeseshin – si një fëmijë, partner ose mik – ose që kishin qenë vetë viktimë, shpesh e kishin më të vështirë të ecnin përpara.
Profesori Woodyatt thotë se kjo sfidon idenë se falja e vetes është e rezervuar vetëm për njerëzit që kanë bërë qartë diçka të gabuar.
“Ndonjëherë vetëgjykimi, faji dhe turpi lindin kur na është bërë padrejtësi ose në situata ku ndiejmë një ndjenjë të shtuar përgjegjësie – edhe nëse nuk mund ta kontrollojmë rezultatin në asnjë mënyrë. Emocionet janë të dhëna për atë që truri duhet të zgjidhë për të kapërcyer vetëgjykimin. Emocionet janë, si të thuash, dhimbje që tregon për një dëmtim të mundshëm”, tha ajo, duke shtuar:
– Në rastin e turpit, fajit dhe vetëdënimit, është truri ai që na ndihmon të përpunojmë dëmtimin moral – domethënë, kërcënimet ndaj nevojave kyçe psikologjike siç është veprimi, siç është ndjenja e zgjedhjes, kontrollit dhe autonomisë, dhe nevoja jonë për t’i përkasur dikujt dhe për të jetuar sipas këtyre vlerave të përbashkëta.
Studimi zbuloi gjithashtu se falja e vetes nuk është një vendim i vetëm, por një proces që kërkon kohë, reflektim dhe shpesh mbështetje nga të tjerët.
“Të ndihmosh dikë të falë veten nuk ka të bëjë me t’i thënë: ‘Mos u turpëro për këtë, nuk është faji yt’. Ka të bëjë me ndihmën që i jepet dikujt për të kuptuar se nga vjen ky turp ose faj dhe për të përpunuar ato nevoja themelore psikologjike, duke kaluar nga dëmtimi moral në rimëkëmbjen morale – duke pohuar ndjenjën e tij të veprimit dhe identitetin moral në të ardhmen”, tha Prof. Woodjatt.
Kriminologia dhe psikologia Dr. Melissa de Waal-Palumbo, profesoreshë në Universitetin Flinders në Australi, thotë se studimi ofron njohuri të vlefshme për kriminologët, duke zbuluar se si njerëzit e përpunojnë fajin dhe përgjegjësinë – faktorë kyç në kuptimin e sjelljes kriminale dhe rehabilitimit.
“Në këtë hulumtim, ne u mbështetëm në histori reale njerëzish që reflektojnë mbi përvoja të dhimbshme, disa prej të cilave datojnë dekada më parë. Kjo na dha një pasqyrë unike se si njerëzit jetojnë vërtet me fajin, turpin dhe vetëfajësimin me kalimin e kohës”, tha ajo.