Lufta e Kosovës, e cila kulmoi në vitin 1999, ishte një periudhë e errët dhe e tmerrshme për popullatën civile. Një nga pasojat më dramatike të kësaj lufte ishte shpërngulja masive e shqiptarëve të Kosovës, një shpërngulje që nuk ishte vetëm një lëvizje fizike nga një vend në një tjetër, por një dëbim i detyruar, i cili la pas dhimbje, humbje dhe një histori të pashlyeshme të vuajtjes.
Më 24 mars 1999, kur NATO nisi bombardimet mbi Jugosllavi, ushtria serbe, e cila kishte ushtruar dhunë të përgjakshme ndaj shqiptarëve të Kosovës, intensifikoi ofensivën e saj ushtarake dhe policore. Gjatë kësaj periudhe, forcat serbe zhvilluan një fushatë të organizuar të pastrimit etnik, duke përdorur dhunën ekstreme, shkatërrimin e fshatrave dhe masakra të tmerrshme për të detyruar shqiptarët të braktisnin shtëpitë e tyre dhe të largoheshin nga Kosova.
Në kushte të tilla, qytetarët e Kosovës u detyruan të lënë gjithçka, duke ikur nën kërcënimin e dhunës, masakrave dhe deportimeve. Të shumtë ishin ata që përfunduan nëpërpjetë në fusha dhe pyje, të detyruar të braktisnin shtëpitë e tyre, duke humbur gjithçka që kishin ndërtuar për vite me radhë.
Rreth 800,000 shqiptarë të Kosovës u shpërngulën gjatë periudhës së luftës. Pjesa më e madhe e tyre u largua drejt vendeve të tjera të Kosovës, si dhe në Shqipëri, Maqedoni dhe Mal të Zi. Shumë ishin të detyruar të kalonin kufirin në kushte të vështira, nëpërmjet rrugëve të pasigurta, pa asnjë ndihmë, duke përballuar temperaturat ekstreme, urinë dhe stresin e vazhdueshëm.
Përveç vuajtjeve të shkaktuara nga kushte të tmerrshme jetese, shumë njerëz u përballën me dhunë dhe abuzime. Krimet e luftës, përfshirë përdorimin e dhunës seksuale, torturën dhe masakrat ndaj civilëve, ishin një pjesë e rëndësishme e këtij procesi të pastrimit etnik. Masakrat si ajo e Raçakut dhe shumë të tjera të panumërta, i bënë këto shpërngulje edhe më të dhimbshme dhe të pashembullta.
Pas përfundimit të luftës, kur Kosova u vendos nën administratën e Kombeve të Bashkuara (UNMIK), popullsia e Kosovës filloi të kthehej në shtëpitë e saj. Megjithatë, pas luftës, shumë prej refugjatëve dhe të shpërngulurve nuk mundën të ktheheshin nëpër fshatrat e tyre, pasi ato ishin shkatërruar ose të shndërruara në zona të rrezikshme. Kjo periudhë e pasluftës shënoi një fazë të vështirë për popullin kosovar, i cili u përball me vështirësi të mëdha për rindërtimin e jetës së tij dhe rikthimin në një jetë normale.
Historia e shpërnguljes dhe e vuajtjes së shqiptarëve të Kosovës është një histori që kërkon të kujtohet, për të siguruar që asnjëherë më nuk do të përsëritet