Përdorimi I telefonit në familje është rritur në mënyrë dramatike gjatë dekadës së fundit dhe foshnjet po ekspozohen ndaj ekraneve në mosha më të hershme se kurrë më parë.
Në epokën aktuale, koha para ekranit mund të përkufizohet si ekspozim ndaj mediave vizuale përmes pajisjeve të shumta, të tilla si telefonat inteligjentë, televizorët, kompjuterët ose konzolat e lojërave.
Një nga shqetësimet kryesore me kohën e tepërt para ekranit është se zvogëlon mundësitë për ndërveprim të drejtpërdrejtë verbal, i cili është thelbësor për zhvillimin e të folurit dhe gjuhës. Fëmijët mësojnë gjuhën më së miri përmes ndërveprimeve të përgjegjshme dhe reciproke me kujdestarët dhe bashkëmoshatarët. Këto ndërveprime ofrojnë një mjedis dinamik ku fëmijët mund të praktikojnë dhe përmirësojnë aftësitë e tyre të komunikimit. Kur fëmijët kalojnë një kohë të konsiderueshme para ekraneve, këto ndërveprime të vlefshme zvogëlohen, duke çuar në më pak mundësi për të dëgjuar dhe prodhuar gjuhë.
Hulumtimet kanë treguar se fëmijët që angazhohen në nivele të larta të kohës para ekranit, veçanërisht kohën pasive të ekranit, si shikimi i televizorit ose videove, kanë rezultate më të ulëta të fjalorit dhe zhvillim të vonuar të gjuhës në krahasim me bashkëmoshatarët e tyre që përfshihen në aktivitete më ndërvepruese. Akademia Amerikane e Pediatrisë (AAP) rekomandon që fëmijët e moshës 2 deri në 5 vjeç nuk duhet të kenë më shumë se një orë para ekranit me cilësi të lartë në ditë, duke theksuar rëndësinë e shikimit dhe diskutimit të përbashkët për të zbutur disa nga këto efekte negative.
Reduktimi i ndërveprimit cilësor prind-fëmijë
Ndërveprimi cilësor prind-fëmijë është thelbësor për përvetësimin e gjuhës. Aktivitete të tilla si leximi i librave, tregimi, këndimi i këngëve dhe përfshirja në biseda ofrojnë të dhëna të pasura gjuhësore dhe modelojnë strategji efektive komunikimi. Koha e tepërt para ekranit mund të ndërhyjë në këto ndërveprime, pasi prindërit dhe fëmijët mund të përfshihen në pajisjet e tyre, duke ulur shpeshtësinë dhe cilësinë e shkëmbimeve verbale.
Një studim nga Universiteti i Uashingtonit zbuloi se edhe televizioni në sfond mund të prishë ndërveprimet prindër-fëmijë. Kur televizori është i ndezur, prindërit priren të flasin më pak me fëmijët e tyre dhe cilësia e gjuhës së tyre ulet, duke çuar në më pak mundësi për fëmijët për të mësuar fjalë të reja dhe struktura gjuhësore. Ky reduktim i të folurit ndërveprues mund të pengojë zhvillimin e aftësive të rëndësishme gjuhësore, të tilla si fjalori, sintaksa dhe përdorimi pragmatik i gjuhës.
Ndikimi në aftësitë e vëmendjes dhe të të dëgjuarit
Koha para ekranit, veçanërisht kur përfshin përmbajtje me ritme të shpejta ose tepër stimuluese, mund të ndikojë negativisht në vëmendjen dhe aftësitë e dëgjimit të fëmijëve. Këto aftësi janë themelore për zhvillimin e gjuhës dhe suksesin akademik. Fëmijët që janë mësuar me ndryshimet e shpejta dhe stimulimin e lartë të mediave dixhitale mund të kenë vështirësi të përqendrohen në aktivitete më pak dinamike, por thelbësore, të tilla si dëgjimi i një mësuesi ose përfshirja në një bisedë.
Përdorimi i tepërt i ekraneve është shoqëruar me hapësirë më të shkurtër të vëmendjes dhe vështirësi në ruajtjen e vëmendjes gjatë detyrave që kërkojnë fokus të zgjatur. Kjo mund të çojë në sfida në të kuptuarit e gjuhës dhe aftësitë shprehëse të gjuhës, pasi fëmijët mund ta kenë të vështirë të ndjekin bisedat, udhëzimet ose tregimet që kërkojnë vëmendje dhe dëgjim të vazhdueshëm.
Efektet në zhvillimin kognitiv
Zhvillimi i gjuhës është i lidhur ngushtë me zhvillimin e përgjithshëm kognitiv. Koha e tepërt para ekranit mund të pengojë rritjen njohëse duke zhvendosur aktivitetet që janë më të dobishme për zhvillimin kognitiv dhe gjuhësor. Për shembull, loja është një kontekst kritik për të mësuarit njohës dhe gjuhësor. Nëpërmjet lojës, fëmijët eksplorojnë, eksperimentojnë dhe angazhohen në zgjidhjen e problemeve, të cilat të gjitha mbështesin zhvillimin e gjuhës.
Kur koha para ekranit zëvendëson lojën, fëmijët humbasin këto mundësi thelbësore të të mësuarit. Për më tepër, koha para ekranit mund të ndikojë në modelet e gjumit, gjë që nga ana tjetër ndikon në zhvillimin kognitiv dhe gjuhësor. Drita blu e emetuar nga ekranet mund të ndërhyjë në prodhimin e melatoninës, një hormon që rregullon gjumin. Cilësia e dobët e gjumit ose gjumi i pamjaftueshëm mund të çojë në vështirësi në përqendrim, kujtesë dhe mësim, duke penguar më tej zhvillimin e gjuhës./Telenews.al/